Nieuws

In het vandaag verschenen aprilnummer van A&MR: 
Terugkeerbesluit: simpel en toch ingewikkeld (ve24000767) 
De simpele definitie van het terugkeerbesluit is al ruim vijftien jaar onveranderd. Toch is het niet eenvoudig te bepalen wanneer dat besluit kan worden genomen, wat erin moet staan en wat de gevolgen zijn voor het verblijfsrecht. De rechtspraak van het Europese Hof van Justitie kent namelijk nogal wat wendingen. Sjoerd Thelosen schetst de ontwikkelingen en de gevolgen voor de Nederlandse rechtspraktijk. Inmiddels zijn er nieuwe prejudiciële vragen gesteld die weer voor verrassingen kunnen zorgen. 
De tijd heelt niets (ve24000769) 
Intrekking van een verblijfsvergunning vanwege strafbare feiten of gevaar voor de openbare orde is geen schending van artikel 8 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, ook niet als de vreemdeling lang in het gastland woonde of er geboren is. Dit is de laatste jaren de lijn in de uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Daar komt bij dat in Nederland door beleidswijzigingen in 2010 en 2012 de bescherming van langdurig verblijvende vreemdelingen sterk is verminderd. Naar aanleiding van het EHRM-arrest ‘Loukili tegen Nederland’ (april 2023) bekritiseert Martijn Stronks de ontwikkeling dat langdurig verblijf voor vreemdelingen met een crimineel verleden steeds minder zwaar telt. 
Van tijdelijk naar asiel (ve24000775) 
Vreemdelingen uit Oekraïne moeten een asielaanvraag doen om voor bescherming op grond van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming in aanmerking te komen, maar de behandeling van de aanvraag wordt opgeschort zolang die Richtlijn van kracht is. Kan niettemin een besluit daarover door vreemdelingen uit Oekraïne worden afgedwongen (de asielstatus geeft een duurzamere bescherming dan de tijdelijke)? Volgens Angelina van Kampen is het antwoord niet duidelijk maar kan worden betoogd dat een andere Europese richtlijn daarvoor wel een basis geeft. Bovendien ging de Tweede Kamer ervanuit dat als een asielvergunning kán worden verleend, deze ook zál worden verleend. Volgens Van Kampen zou dat in ieder geval kunnen gelden voor tijdelijk beschermden met (ook) een Syrische en Jemenitische nationaliteit. 
Het permanente tijdelijke (ve24000776) 
Overweldigd door schuldgevoel over de daden van haar geboorteland, werkte de Russische Irina Kosareva veel als vrijwilliger voor Oekraïense vluchtelingen. Tegelijkertijd moest ze ondanks de (tijdelijke) sluiting van de Russische ambassade haar Nederlandse verblijfsvergunning zien te verlengen. In de column verzucht ze dat het uiteindelijk goed afliep zodat ze haar hond kon verzekeren ‘dat de IND niet genoodzaakt zou zijn om de uitlaatbeurten over te nemen’. Ze is inmiddels Nederlander geworden. ‘Niets zo permanent als het tijdelijke.’ 
En verder: 
Redactioneel over de spreidingswet door Angelina van Kampen (ve24000764); 
Kroniek over de toelatingsgronden asiel 2024/1 door Sadhia Rafi (ve24000773); 
Update van de arresten en zaken van HvJEU 2024/1 door Kees Groenendijk, Carolus Grütters en Helen Oosterom-Staples (ve24000774).

De Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State heeft op 27 maart 2024 drie uitspraken gedaan over gezinshereniging. In uitspraak ve24000804 gaat het over gezinshereniging van een grootmoeder bij haar kleinkinderen en in de uitspraken ve24000799 en ve24000804 gaat het over gezinshereniging van een moeder bij haar volwassen kinderen. De Afdeling benadrukt dat het uitgangspunt in de uitspraak van 13 juli 2022 (ve22001932) onverkort van kracht blijft. Volgens de uitspraak van 27 maart 2024 mag de staatssecretaris volstaan met de vaststelling dat er geen bijkomende elementen van afhankelijkheid tussen een vreemdeling en degene bij wie hij gezinshereniging  wil bestaan. De staatssecretaris heeft in uitspraak ve24000799 namelijk terecht betoogt dat de moeder niet sinds het overlijden van haar echtgenoot financieel afhankelijk was van haar volwassen zoons. Maar de staatssecretaris moet dan wel bij zijn beoordeling alle relevante individuele aspecten betrekken. Anders dan uit de uitspraak van 13 juli 2022 volgt, hoeft hij in dat geval dus niet de belangen van de Nederlandse Staat af te wegen tegen de belangen van de betrokken vreemdeling. In de onderliggende rechtbankuitspraak (ve23000121) is verder wel terecht geconstateerd dat de staatssecretaris niet alle aangevoerde omstandigheden heeft betrokken en beoordeeld. De staatssecretaris zal nu een nieuw besluit op bezwaar moeten nemen met inachtneming van de uitspraak van de Afdeling en de uitspraak van de rechtbank. Zie ook het persbericht van de Afdeling.

In aflevering 4 van JV zijn 14 uitspraken en zeven noten verschenen: Noot Maria Haag en Helen Oosterom-Staples bij het arrest NORDIC INFO (Belgisch reisbureau) van het HvJEU waarin wordt geoordeeld of een lidstaat regels kan rechtvaardigen die de vrijheid van EU-burgers om te reizen en verblijven in de EU beperkt op grond van de volksgezondheid en waar die regels aan moeten voldoen. Noot Sadhia Rafi en Sabaoon Pamir bij het arrest WS van het HvJEU over de vraag of een vrouw die bij terugkeer naar haar land van herkomst zal worden blootgesteld aan huiselijk geweld, eer gerelateerd geweld of een gedwongen huwelijk in aanmerking kan komen voor internationale bescherming? En zo ja, welke vorm van internationale bescherming? Noot Karin Zwaan bij de uitspraak van het Supreme Court van het Verenigd Koninkrijk over  waarom het beleid om bepaalde asielzoekers die het Kanaal overstaken en illegaal het VK bereikten, naar Rwanda over te brengen voor de behandeling van hun asielaanvraag onwettig is. Noot Lynn Hillary bij een Afdelingsuitspraak waarin de vraag voorlag of de staatssecretaris een terugkeerbesluit en inreisverbod mag uitvaardigen, en hoe moet worden omgegaan met informatie uit een andere lidstaat welke een oordeel heeft gegeven over een refoulementverbod. Noot Marcelle Reneman bij een Afdelingsuitspraak en een rechtbank uitspraak in navolging op de uitspraak van de Afdeling over de loopbrief, over of de overschrijding van de termijn van 72 uur in Eurodac verordening over opnemen vingerafdrukkengevolgen heeft voor de aanvang van de (terugname)termijn van twee maanden in de Dublinverordening. De Afdeling concludeert dat dit niet het geval is. Reneman gaat daarbij in op het arrest Mengesteab en op het wel of niet optellen van de termijnen. Noot Marjon Ristra-Peeters bij een Afdelingsuitspraak over de feitelijke beschikbaarheid van mantelzorg en de beschikbare mantelzorg in Guinee. Tenslotte een redactionele noot van Marcelle Reneman bij een uitspraak van de VK Arnhem waarin zij in het kader van de LH jurisprudentie uitlegt wat het opnieuw horen van de asielzoeker in het kader van de inhoudelijke, integrale beoordeling toevoegt aan het eerdere gehoor dat heeft plaatsgevonden in het kader van de beoordeling of sprake was van nieuwe elementen of bevindingen.

In deze eerste EU-update van 2024, tevens vierde update van 2023, geven Barbara Safradin, secretaris bij de Commissie Meijers, en Sanni Suhonen, stagiaire bij de Commissie Meijers, een overzicht van de recente ontwikkelingen op het gebied van migratie en asiel in de EU en de EU-wetgevingsvoorstellen in het vierde kwartaal van 2023 en het eerste kwartaal van 2024. In dit overzicht zijn onder meer de laatste ontwikkelingen opgenomen met betrekking tot de volgende onderwerpen: het Europees Pact inzake Migratie en Asiel, de EU-Tunesië-deal, de EU deal met Egypte, het sluiten van de grens van Finland met Rusland, mensenhandel in Italië, uitzetting van derdelanders uit Nederland, herschikking richtlijn langdurig ingezetenen, het EU faciliteringspakket, een actie van het HvJEU over de verenigbaarheid van de Europese en de Italiaanse bepaling over het vergemakkelijken van migratie met het primaire EU-recht, en de oproep tot actie voor een wereldwijde alliantie tegen migrantensmokkel.

In een brief van 6 maart jl. wordt de Kamer geïnformeerd over de aanpassing van de geloofwaardigheidsbeoordeling, de aanpassing van het groepenbeleid en over de wijze van opvolging van de drie arresten (S en A, ve23002085; X en Y, JV 2024/17, ve23002440; WS, ve24000163) van het HvJEU. Met de maatregelen wordt onder meer beoogd de verschillen in de uitvoeringspraktijk van de beoordeling van asielaanvragen tussen Nederland en andere lidstaten te verkleinen. De beleidswijzigingen die volgen uit de arresten worden, middels een WBV op korte termijn gepubliceerd. Voor de wijzigingen van het groepenbeleid en de geloofwaardigheidsbeoordeling wordt gestreefd naar een ingangsdatum voor het zomerreces.

De voorzieningenrechter van de VK Utrecht heeft uitspraak gedaan over de rechten in Nederland van derdelanders uit Oekraïne, die daar een tijdelijk verblijfsrecht hadden. De rechter geeft hen op dit moment geen toestemming om na 4 maart 2024 te blijven werken of om na 1 april 2024 nog in de EU te blijven omdat dan de gemeentelijke opvang eindigt. De hoogste vreemdelingenrechter (ABRvS 17 januari 2024, JV 2024/43 nt C.E. van Diepen en T.E. van Houwelingen-Boer, ve24000156) heeft daar al duidelijk over geoordeeld en de vzr ziet geen redenen om van die uitspraak af te wijken. De brief van 24 januari 2024 aan de vreemdeling is geen besluit maar een feitelijke handeling. De rechtbank zend het beroep door naar de SvJ&V om af te handelen als bezwaar.  De rechtbank verwacht voor 1 april 2023 uitspraak te zullen doen in de bodemzaken. Zie ook de twee andere uitspraken van 4 maart 2024, ECLI:NL:RBDHA:2024:2786 en ECLI:NL:RBDHA:2024:2787. De vzr van VK Amsterdam, ve24000578 heeft een zaak doorverwezen naar de meervoudige kamer en wijst vovo's toe. Zitting is 7 maart 2024. 

In het vandaag verschenen februarinummer van A&MR:
Documentloos (ve24000452) 
Als een asielzoeker reist met een vals reisdocument of helemaal zonder documenten, wordt het asielverzoek mogelijk niet in behandeling genomen, of ongeloofwaardig verklaard. Wat zijn daarvoor de criteria, vroeg Lianne Hooijmans zich af. Ze analyseert het Nederlands juridisch kader en de Europese regels en concludeert dat veel onduidelijk is. 
Law Clinic jubileert (ve24000453) 
De Migration Law Clinic van de VU, waarin studenten en docenten complexe migratierechtelijke zaken bij Europese rechters ondersteunen, heeft na tien jaar en 35 expertopinies veel ervaring in strategisch procederen. Marcelle Reneman kijkt terug en beschrijft de successen, de investeringen en de lessen die er te trekken zijn. 
Dan maar naar Rwanda (ve24000454) 
De Britse regering wilde asielzoekers zonder inhoudelijke beoordeling van hun asielverzoek naar Rwanda uitzetten. De hoogste Engelse rechter heeft dat eind 2023 echter verboden omdat Rwanda geen behoorlijke asielprocedure heeft en er onvoldoende garanties zijn dat het land afspraken nakomt. Ashley Terlouw bespreekt de uitspraak en gaat ook na wat dit betekent voor andere plannen tot het uitzetten van asielzoekers naar een land waar ze nooit eerder zijn geweest. 
Het venijn in een noot (ve24000455) 
Sommige mensen die uit Oekraïne zijn gevlucht, hadden geen permanent verblijfsrecht in dat land. De Raad van State oordeelde op 17 januari jl. dat de tijdelijke bescherming van deze derdelanders 'van rechtswege' eindigt op 4 maart a.s. Volgens Carolus Grütters is deze beslissing onder andere gebaseerd op een onjuiste interpretatie van een voetnoot in de toelichting die de Europese Commissie gaf op haar voorstel om de bescherming van vluchtelingen uit Oekraïne te verlengen. 
Over koppelen en doorkoppelen (ve24000456) 
In de 'Kroniek sociale zekerheid en vreemdelingen 2022-2023' schrijft Paul Minderhoud over de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen twee jaar: ingezetenschap, woonlandbeginsel, koppelingswet en doorkoppeling en bijstand. 
Niets meer van vernomen (ve24000451) 
In het redactioneel herinnert rechter Dana Baldinger zich een rechtszitting over de vraag of Soedanezen die in Nederland actie hadden gevoerd tegen Soedanese regeringen, bij terugkeer naar het land risico zouden lopen. Eerdere terugkeerders waren na aankomst meegenomen door de veiligheidsdienst en na uren nog altijd niet teruggekomen… 
Opgestaan plaats vergaan? (ve24000457) 
Iemand van buiten de EU die in Nederland verblijfsrecht heeft, mag de verblijfsvergunning niet alleen verliezen doordat hij of zij langere tijd buiten Nederland was. Chretienne Peeters en Petra Werkman schrijven dat de Raad van State oordeelde dat de IND ook moet kijken naar eventuele andere feiten van de situatie en ook naar de intenties van de vreemdeling. 
En verder:
Columniste Amal Karam bedenkt dat het in zekere zin beter was geweest als ze nooit was gevlucht (ve24000458).

In afl. 2 van 2024 zijn 26 uitspraken en 8 noten opgenomen. Noot Gerben Dijkman bij een Afdelingsuitspraak over ontvankelijkheid asielberoep indien de vreemdeling MOB is maar er nog wel contact is. De noot gaat over de gevolgen van een MOB-melding gerechtvaardigd worden door de omstandigheden. Op grond van het unierecht stelt Dijkman dat een noodzakelijke wettelijke grondslag ontbreekt en de lijn daarom onrechtmatig is. Noot Sabaoon Pamir bij een Afdelingsuitspraak over vrees voor ‘familievervolging’ wegens solo zangoptreden van een dochter in Iran waarin hij o.a. ingaat op de vervolgingsgronden ‘politieke overtuiging’ en het behoren tot een ‘specifieke sociale groep’. Noot Helen Oosterom-Staples bij twee Afdelingsuitspraken over toepassen afgeschafte driejarenbeleid in het kader van Associatierecht EEG-Turkije en de standstill-bepaling en de contra-indicaties traineren van de procedure en verstrekken onjuiste gegevens. Noot Paul Minderhoud bij een Afdelingsuitspraak over afwijzen van het recht op de zorg- en huurtoeslag en het kindgebondenbudget van een Nederlandse appellant door de Belastingdienst/Toeslagen, omdat de Nigeriaanse partner die bij haar woont, niet rechtmatig in Nederland verblijft. De Afdeling gaat hier niet mee akkoord omdat het gaat om bijzondere omstandigheden die aanvankelijk niet waren verdisconteerd in de afwegingen van de wetgever. Noot René de Groot bij een drietal Afdelingsuitspraken over het aantonen van de identiteit bij naturalisatie. Hij gaat daarbij in op de leeftijdsproblematiek, de taalanalyse, bewijswaardering van geboortebewijzen en paspoorten. Noot Mark Klaassen bij een uitspraak van VK Zwolle over de zorgvuldigheid van de leeftijdsschouw waarin hij dit plaatst in de context van de bredere discussie over de onderbouwing van de leeftijdsschouw en de rol daarvan in de asielprocedure en ook suggesties geeft voor verbetering van leeftijdsschouw. Noot Corrien Ullersma bij een rechtbankuitspraak over het motiveren van het ‘voordeel van de twijfel’ concept in een nareiszaken. En tenslotte een noot van Ricky van Oers bij een rechtbank uitspraak over het moeten voldoen aan het inburgeringsvereiste door langdurig EU-ingezetenen en zij gaat daarbij in op het doel van de richtlijn en het evenredigheidsbeginsel.

In een uitspraak van 30 januari 2024 oordeelt een grote kamer van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) dat bestuursorganen en bestuursrechters per direct vaker dan tot nu toe het geval was moeten aannemen dat een termijnoverschrijding verschoonbaar is. Met deze minder strenge benadering wil het CBb bestuursorganen en bestuursrechters zoveel mogelijk ruimte bieden om van geval tot geval maatwerk te leveren. Burgers kunnen zo vaker dan nu het geval is een inhoudelijk oordeel krijgen over hun bezwaar of beroep.

In het vandaag verschenen januarinummer van A&MR:
* Arnon Grunberg zegt in zijn lezing over migratie (bij de uitreiking van de Hanneke Steenbergen Scriptieprijs): 'De angst voor de vreemdeling is in laatste instantie weinig anders dan levensangst. Het leven is elders, waarmee eigenlijk gezegd is, het leven is de vreemdeling. Wij zijn even Middeleeuws als rein en laten de smerigheid liever aan ons voorbijgaan' (ve24000222).
* Op 20 december jl. sloten de Raad van de EU en het Europees Parlement een akkoord op hoofdlijnen over het Asielpact. Welke keuzes hebben de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad gemaakt in de aanloop ernaartoe? Welke consequenties kunnen die hebben voor de rechtspraktijk? Welke onderdelen moeten nog worden uitgewerkt - voordat het Asielpact dit voorjaar definitief wordt vastgesteld. Tineke Strik en Marieke Vreeken beschrijven het onderhandelingsproces en de voorstellen (ve24000223).
* Drie Turkse onderdanen moeten na 40 jaar rechtmatig verblijf Nederland verlaten, nu de Raad van State op 18 oktober 2023 vaststelde dat hun verblijfsrecht ook na (meer dan) twintig jaar nog kan worden ingetrokken op grond van de nationale 'openbare orde'. Helen Oosterom-Staples plaatst de beslissingen in de context van de rechtspraak van de Raad van State en het Europese Hof van Justitie over het Associatierecht EEG-Turkije (ve24000225).
* De Commissie Strategisch Procederen van VluchtelingenWerk bestaat tien jaar. Tijdens het jubileumsymposium legde Sadhia Rafi uit dat ze de commissie oprichtte vanwege de moeilijker wordende politieke lobby, de complexiteit van de onderwerpen en de gebrekkige toepassing van Europees recht door de rechter. Een verslag van Trudeke Sillevis Smitt (ve24000226).
* Karen Geertsema gaat na wat de invloed is geweest van de Commissie Strategisch Procederen op het recht op een 'daadwerkelijk rechtsmiddel'. Ze concludeert dat door gezaghebbende notities van de Commissie de reikwijdte van dat recht is vergroot. Bovendien is de rechter strenger geworden bij het toetsen van het oordeel van migratieautoriteiten over de geloofwaardigheid van een asielrelaas (ve24000228).
* Is het mogelijk gezinshereniging te weigeren aan vluchtelingen wier vrees voor vervolging pas is ontstaan ná hun vertrek uit het land van herkomst omdat ze te weinig middelen hebben voor levensonderhoud? Bahija Aarrass bespreekt de vraag naar aanleiding van een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens van 4 juli 2023 (ve24000229).
* Aniel Pahladsingh promoveerde op onderzoek naar de betekenis van 'crimmigratie', inzet van strafrechtelijke instrumenten om irreguliere migratie en illegaal verblijf tegen te gaan. Kris van der Pas verslaat de promotie, waar onder meer bleek dat maar weinig onderzoek uitwijst dat het strafrecht terugkeer naar het land van herkomst bevordert (ve24000230).
* In zijn redactioneel vertelt Johan ten Berg dat de Amerikaanse regering in 1943 de berichten over de holocaust eenvoudig niet geloofde, omdat die het voorstellingsvermogen te boven gingen. Zo moet ook 'de overheid bij de beoordeling van de geloofwaardigheid van een asielrelaas er iedere keer weer rekening mee houden dat het onvoorstelbare toch de waarheid is' (ve24000221)
* De Somalische Al-Shabaab bedreigt, perst af en ronselt op veel verschillende manieren. Daarom kan de IND, zo schrijft Marije Jongejan, er niet zonder extra bewijs vanuit gaan dat verklaringen van Somalische asielzoekers niet geloofwaardig zijn omdat ze onlogische of ongerijmde praktijken bevatten (ve24000231).
* Mónica Ávila Currás is promovenda aan de Vrije Universiteit Amsterdam en was eerder asieladvocaat in Spanje. Zij beschrijft in de column hoe zij zichzelf eerst niet als migrant zag, maar, nadat zij naar de ervaringen van andere EU burgers had geluisterd en opnieuw over haar eigen ervaringen had nagedacht, van gedachten veranderde (ve24000232).