Nieuws

In aflevering 10 zijn 12 uitspraken opgenomen met 3 noten. Bij het eerder gepubliceerde arrest X, Cannabis is een noot geschreven door Matthias Knijnenberg, winnaar van de Annotatiewedstrijd 2023. Hij bespreekt o.a. het probleem dat ontstaat omdat het Hof ervan uit lijkt te gaan dat sprake moet zijn van een oorzaak-gevolgrelatie tussen de achteruitgang van de gezondheidstoestand en intense pijn, terwijl het EHRM duidelijk stelt dat een toename van pijn an sich een schending van artikel 3 EVRM kan vormen, mits de minimale ernst wordt behaald. Voorts bespreken Tom Barkhuysen en Michiel van Emmerik de uitspraak van het Gerechtshof Den Haag over de (nood)opvang van asielzoekers in Nederland. Zij merken op dat er een verschil is tussen de politieke onmogelijkheid om te voldoen aan de basale opvangverplichtingen en de juridische onmogelijkheid ervan. Een politieke impasse mag niet worden geaccepteerd als rechtvaardiging om niet te voldoen aan de geschetste opvangverplichtingen. Tot slot gaat Wil Eikelboom in op een uitspraak van rechtbank ’s-Hertogenbosch, waarin is overwogen dat het verlengingsbesluit van de overdrachtstermijn wegens het onderduiken van een Dublinclaimant een aangelegenheid is tussen de verantwoordelijke lidstaat en de overdragende lidstaat. De vreemdeling is belanghebbende bij dit besluit, maar niet de adressaat. Eikelboom heeft echter zijn twijfels bij de houdbaarheid van deze redenering, gelet op de grote (rechts-)gevolgen hiervan voor de vreemdeling en het recht op een doeltreffend en snel rechtsmiddel, nu het verlengingsbesluit enkel wordt kennisgegeven aan de vreemdeling.

In deze tweede EU Update van 2023 geven Barbara Safradin, secretaris bij de Commissie Meijers, en Shania Dharmawan, stagiaire bij de Commissie Meijers, een overzicht van de EU-migratieontwikkelingen en de wetgevende en niet-wetgevende voorstellen van de Europese Commissie in het tweede kwartaal van 2023. Aan bod komen onder andere: de laatste ontwikkelingen van het Europees Pact inzake Migratie en Asiel, prioriteiten van de Schengenraad juni 2023-mei 2024, de Oostgrenzen door de Hongaarse ambassade, pushbacks, de EU-Tunesië-deal, de tijdelijke bescherming van Oekraïners en het Spaans voorzitterschap.

De staatssecretaris mag niet méér tijd nemen om een vreemdeling aan een andere lidstaat over te dragen, als deze vreemdeling in een andere vreemdelingenprocedure bezwaar heeft gemaakt. Dit beleid om de overdrachtstermijn in zulke gevallen op te schorten is in strijd met de Dublinverordening. Deze uitspraak is het sluitstuk van een langlopende juridische procedure waarin de Afdeling eerder prejudiciële vragen stelde aan het HvJEU over het opschorten van de overdrachtstermijn in Dublinzaken. In de Dublinverordening staat een uiterste termijn van in beginsel zes maanden voor overdracht van een asielzoeker aan de lidstaat waar deze het eerst asiel heeft aangevraagd. De Dublinverordening staat toe dat deze termijn wordt opgeschort zolang er een juridische procedure over de overdracht zelf loopt. De staatssecretaris voert het beleid dat de uiterste overdrachtstermijn ook wordt opgeschort als de vreemdeling in een andere procedure bezwaar heeft gemaakt, zoals in dit geval over de afgewezen aanvraag om een verblijfsvergunning wegens mensenhandel. De Dublinverordening staat echter niet toe dat dan de overdrachtstermijn wordt verlengd, omdat anders “de verwezenlijking van het doel en daarmee het nuttig effect van de Dublinverordening wordt doorkruist”, aldus de Afdeling. Voor de vreemdeling in deze zaak betekent dit dat de overdrachtstermijn is verstreken. De staatssecretaris mag hem niet meer terugsturen naar Italië en moet het asielverzoek zelf in behandeling nemen. De staatssecretaris zal zijn beleid op dit punt moeten aanpassen.

In aflevering 9 staan 14 uitspraken en 7 noten. Van: Bahia Aarrass bij het arrest Azzaqui tegen Nederland waarin het EHRM oordeelt dat sprake is van een schending van art. 8 EVRM. In navolging op het arrest Savran dient ook de verminderde toerekeningsvatbaarheid van deze tbs’er wel degelijk meegewogen te worden. Marq Wijngaarden bespreekt in zijn noot bij de afdelingsuitspraak die ook over tbs gaat. De negatieve gevolgen, de terugval en het vastlopen van de behandeling, in combinatie met het gegeven dat de repatriëring naar Suriname niet mogelijk resulteert in een eindeloze verlenging van een tbs-maatregel, aangezien dat voorzienbaar was had dit moeten worden meegewogen. Noot Karin Zwaan bij een afdelingsuitspraak over of de mogelijke verslechtering van de medische situatie van de jongste dochter bij een Dublin overdracht naar Duitsland, en de rol van de rechten van het kind hierbij. Karen Geertsema bij een afdelingsuitspraak over dat niet alleen de gehoorambtenaar tijdens het asielgehoor rekening houdt met het referentiekader maar juist ook dat de beslisambtenaar het referentiekader moet betrekken bij de beoordeling van de geloofwaardigheid van het asielrelaas, en vooral ook dat de beslisambtenaar dat in het besluit kenbaar en inzichtelijk moet maken. Lynn Hillary bij de afdelingsuitspraken van 26 april 2023 of ten aanzien van Italië nog steeds van het interstatelijk vertrouwensbeginsel kan worden uitgegaan. Zij gaat o.a. in op het toetsingskader en de toepassing daarvan in de onderhavige zaak en wat de uitspraak betekent voor de rechtspraktijk. Sjoerd Thelosen bij een afdelingsuitspraak over de piketregeling bij bewaring die in beleid is neergelegd in de Vc en de  piketregeling voor vreemdelingen die aan de grens worden tegengehouden waar bij dit niet zo is. Dit onderscheid is volgens de Afdeling gerechtvaardigd. De mogelijkheid tot rechtsbijstand is voldoende gewaarborgd. Noot Marjon Ristra-Peeters bij VK Groningen die overweegt dat er geen enkel verschil in betekenis is tussen enerzijds een BMA-advies met als strekking dat iemand kan reizen mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan, en anderzijds een BMA-advies met als strekking dat iemand niet kan reizen tenzij aan die voorwaarden wordt voldaan.

In het vandaag verschenen juninummer van A&MR:
Nog een lange weg te gaan (ve23001395)
In 2023 is het twintig jaar geleden dat de Langdurig ingezetenenrichtlijn werd aangenomen. Deze richtlijn geeft invulling aan de intentie, uitgesproken door de Europese Raad, om derdelanders na een bepaalde periode van rechtmatig verblijf, een aantal uniforme rechten te geven ‘die zo dicht mogelijk bij de rechten van EU-burgers liggen’. Helen Oosterom-Staples ziet echter in het redactioneel dat er nog veel moet gebeuren om dit werkelijkheid te laten worden.
Blinde vlek in de asielprocedure? (ve23001396)
Amnesty International stelde onlangs vast dat in de asielprocedure vaak bewustzijn over seksueel geweld ontbreekt en dat relevante mensenrechtenverdragen nauwelijks worden toegepast. Anouk Donse en Mouska Safi bespreken de bevindingen van het rapport, analyseren het belang van het Istanbul verdrag en het VN-Vrouwenverdrag in deze context en lichten uit welke rechten en verplichtingen daaruit voortvloeien.
Franse leeftijdsbepaling in strijd met kinderrechten (ve23001399)
Het VN-Kinderrechtencomité oordeelt dat de leeftijdsbepalingsprocedure in Frankrijk in strijd is met de kinderrechten van het IVRK. Nederland ratificeert waarschijnlijk in 2024 het Facultatief IVRK-Protocol dat klachten van minderjarigen mogelijk maakt. In het verlengde van het oordeel tegen Frankrijk gaat Marie-Christine Alting von Geusau alvast na waarover minderjarigen in Nederland zouden kunnen klagen.
Problematische praktijk van de removal order (ve23001404)
Met een removal order bevelen de autoriteiten de luchtvaartmaatschappij om de ontoelaatbare reiziger terug te vervoeren. Shane van Galen en Eva Berger bespreken nieuwe inzichten op basis van jurisprudentie over de Terugkeerrichtlijn en concluderen dat de removal order niet wordt gebruikt voor het beoogde doel en dat de inzet ervan niet voldoet aan de verplichtingen van de Terugkeerrichtlijn.
En verder:
* belichten Gerard-René de Groot en Luuk van der Baaren de belangrijkste ontwikkelingen in het nationaliteitsrecht sinds 2020 in de Kroniek nationaliteitsrecht (ve23001401);
* zag Karen Geertsema hoe tijdens de VAR-pleitwedstrijd 2023 de twee werelden van het vreemdelingenrecht en het algemeen bestuursrecht voor even met elkaar in contact werden gebracht (ve23001402);
* beschrijft Marcel Reurs hoe hij en zijn (oud-)kantoorgenoten Carl Everaert blijvend zullen herinneren, en hoe hij hen blijvend heeft geïnspireerd (ve23001403);
* blijft Germa Lourens onder de indruk van de bijzondere minderjarigen die zij als Nidos-medewerker tegenkomt, en denkt zij terug aan Ali, een jongere die haar leerde dat het van belang is om, ondanks de kracht van minderjarigen, bij hen te zijn op de momenten die ertoe doen.

De Afdeling heeft geoordeeld dat de bevoegdheid om door middel van een simultaan gehoor nader onderzoek te doen naar het bestaan van een schijnhuwelijk, zoals beschreven in art. 16 lid 4 Gezinsherenigingsrichtlijn, niet is geïmplementeerd in het nationaal recht. De rechtbank heeft ten onrechte overwogen dat deze bevoegdheid is geïmplementeerd in art. 3:2 Awb. In deze bepaling wordt het zorgvuldigheidsbeginsel tot uitdrukking gebracht en het is in strijd met het rechtszekerheidsbeginsel om deze, los of gelezen in samenhang met art. 3:4 Awb, als rechtsgrond te gebruiken voor het instellen van een nader onderzoek naar fraude of een schijnhuwelijk door middel van een simultaan gehoor. Bovendien is het houden van een simultaan gehoor een belastende bevoegdheid die niet kan worden gebaseerd op de Gezinsherenigingsrichtlijn. Ook heeft de SvJ&V zijn werkwijze t.a.v. Ghanese gezinsherenigingszaken inmiddels aangepast en heeft deze in de onderhavige zaak ten onrechte aanvullend onderzoek gedaan. Het aldus verkregen bewijs is dan ook ontoelaatbaar.

In de achtste aflevering staan 17 uitspraken en 2 noten. Lieneke Slingenberg bij een arrest van het EHRM over vrijheidsontneming en detentieomstandigheden op Lampedusa en gedwongen uitzetting naar Tunesië. In de noot wordt het oordeel vergeleken met een eerder oordeel in de zaak Khlaifia. Er zijn drie opvallende verschillen tussen deze twee zaken te zien. Is er sprake van een koerswijziging bij het Hof? Eva Berger over de praktische implicaties van de twee arresten van het HvJ EU van 30 maart 2023 over wanneer de overdrachtstermijn in Dublinzaken aanvangt. De overdrachtstermijn kan enkel worden uitgesteld in situaties waar de Dublinverordening in voorziet. Alleen als het rechtsmiddel tegen het overdrachtsbesluit schorsende werking heeft verkregen in de zin van artikel 27, derde lid, van de Dublinverordening, zorgt dit ervoor dat de overdrachtstermijn later aanvangt. De overdrachtstermijn wordt niet uitgesteld wanneer er naast de Dublinprocedure een andere procedure loopt waar schorsende werking aan toekomt.

Het wetsvoorstel Vaststellingsprocedure staatloosheid en het Rijkswetsvoorstel intrekking voorbehouden Verdrag status van staatlozen in verband met de vaststelling van staatloosheid zijn op 6 juni 2023 door de Eerste Kamer aangenomen. Datum inwerkingtreding is nog niet bekend.

In het dinsdag verschenen meinummer van A&MR:
Strategisch interveniëren als derde partij (ve23001195)
Wat zijn de mogelijkheden om als derde partij te interveniëren in procedures bij de Nederlandse rechter, het HvJ EU, het EHRM en de VN-Comités? In hoeverre worden die ook daadwerkelijk gebruikt – en blijken de rechters ontvankelijk voor de inbreng? Kris van der Pas beschrijft de procedureregels en het tot nu toe geringe empirische onderzoek. Bij het EHRM blijken er relatief veel mogelijkheden te zijn, al is de impact ervan op de uitkomst van een zaak ongewis.
Drempels in de stap naar Luxemburg (ve23001196)
Door werkdruk en taakopvatting maar ook door een memo dat drempels opwerpt, worden lagere rechters ontmoedigt om prejudiciële vragen te stellen: ‘denk twee keer na voordat je de moedige stap naar Luxemburg waagt’. Jasper Krommendijk waarschuwt dat daardoor schendingen van EU-recht ongemoeid blijven, of langer dan nodig blijven voortbestaan.
Uitstel is uitzondering (ve23001197)
De overdrachtstermijn in Dublinzaken wordt niet uitgesteld als de vreemdeling naast de Dublinprocedure een andere verblijfsrechtelijke procedure doorloopt waaraan schorsende werking is verbonden. Verder kan de staatssecretaris in hoger beroep alleen om uitstel van de overdrachtstermijn verzoeken als de rechtbank in eerste aanleg de voorlopige voorziening heeft toegewezen. Dat volgt uit twee arresten van het HvJ EU van 30 maart 2023. Volgens Eva Berger hebben deze arresten grote gevolgen voor de Nederlandse praktijk.
Nood breekt geen wet (ve23001200)
De Afdeling bestuursrechtspraak maakte, zoals bekend, na een stroom van kritiek van juristen en enkele rechtbankuitspraken, in februari een eind aan het halve jaar wachttijd van gezinsleden van statushouders. Ellen Nissen bespreekt de hoofdpunten van de rechtbankuitspraken, analyseert de uitspraken van de Afdeling bestuursrechtspraak en vraagt zich af waarom de Afdeling zich op onderdelen niet baseerde op meer voor de hand liggende uitspraken van het Hof van Justitie EU.
En verder:
* stelt Jorrit Rijpma in het redactioneel dat de discussie over de kosten en baten van 'verengelsing' en internationalisering binnen het hoger onderwijs ook op Europees niveau moet worden gevoerd (ve23001194);
* doet Petra Werkman verslag van de promotie van Mary Dickson, die onderzocht wat de gevolgen zijn als EU-lidstaten asielverzoeken gaan behandelen op een ander grondgebied dan waar de vluchteling uiteindelijk bescherming krijgt (ve23001198);
* schrijven Karen Geertsema, Bram van Dokkum en Mirjam van Riel warme woorden in dankbare herinnering aan John Bouwman, een bijzondere jurist en een bijzonder mens (ve23001199);
* zag Sanne Visser, persoonlijk begeleider opvang ongedocumenteerden bij Hvo-Querido, tijdens een eerste ontmoeting een man die zijn vader had kunnen zijn, en die door de jonge bewoners in de woongroep ook al snel 'papa' werd genoemd (ve23001201).

In de zevende aflevering staan 18 uitspraken en 5 noten. Stefan Koolen bij een Afdelingsuitspraak over of er sprake is van onderduiken in de zin van het arrest Jawo en het recht op opvang (arrest Cimade) als de vreemdeling enkele dagen uit het AZC vertrekt, zij kunnen dat rechtmatig verblijf niet meer terugkrijgen door weer terug te keren. Marcelle Reneman bij een Afdelingsuitspraak over het vaststellen of een element ‘nieuw’ is en 'relevant. Dat een element nieuw is, is meestal niet ingewikkeld. Dat ligt anders voor de beoordeling of een element relevant is. De relevantie van een element hangt immers samen met de bewijswaarde van dat element en die is vaak moeilijk te beoordelen zonder naar de eerdere asielprocedure(s) te kijken. Folke Larsson bij de rechtbank uitspraak van 18 april over de 24-weken-eis voor het werken door asielzoekers, dit is in strijd met de EU-Opvangrichtlijn en is daarom onverbindend. Marq Wijngaarden bij een rechtbank uitspraak in een overleveringsprocedure. De rechtbank stelt vast dat het toetsingskader in de overleveringsprocedure niet hetzelfde is als het toetsingskader in een asielprocedure, en dat de IND een zorgvuldige en eigen beoordeling moet maken van de vraag of er in het individuele geval van de Poolse journalist onverkort van het Interstatelijk vertrouwensbeginsel kan worden uitgegaan. Carolus Grütters: Is de uitspraak van de rechtbank in de vorm van een ingevuld kruisjesformulier in niet tijdig beslissen zaken nog te bestempelen als rechtspraak? Hij meent van niet en vind daarbij steun bij de voorzitter van de ABRvS, Bart Jan van Ettekoven.