Nieuws

In deze eerste EU-update van 2024, tevens vierde update van 2023, geven Barbara Safradin, secretaris bij de Commissie Meijers, en Sanni Suhonen, stagiaire bij de Commissie Meijers, een overzicht van de recente ontwikkelingen op het gebied van migratie en asiel in de EU en de EU-wetgevingsvoorstellen in het vierde kwartaal van 2023 en het eerste kwartaal van 2024. In dit overzicht zijn onder meer de laatste ontwikkelingen opgenomen met betrekking tot de volgende onderwerpen: het Europees Pact inzake Migratie en Asiel, de EU-Tunesië-deal, de EU deal met Egypte, het sluiten van de grens van Finland met Rusland, mensenhandel in Italië, uitzetting van derdelanders uit Nederland, herschikking richtlijn langdurig ingezetenen, het EU faciliteringspakket, een actie van het HvJEU over de verenigbaarheid van de Europese en de Italiaanse bepaling over het vergemakkelijken van migratie met het primaire EU-recht, en de oproep tot actie voor een wereldwijde alliantie tegen migrantensmokkel.

In een brief van 6 maart jl. wordt de Kamer geïnformeerd over de aanpassing van de geloofwaardigheidsbeoordeling, de aanpassing van het groepenbeleid en over de wijze van opvolging van de drie arresten (S en A, ve23002085; X en Y, JV 2024/17, ve23002440; WS, ve24000163) van het HvJEU. Met de maatregelen wordt onder meer beoogd de verschillen in de uitvoeringspraktijk van de beoordeling van asielaanvragen tussen Nederland en andere lidstaten te verkleinen. De beleidswijzigingen die volgen uit de arresten worden, middels een WBV op korte termijn gepubliceerd. Voor de wijzigingen van het groepenbeleid en de geloofwaardigheidsbeoordeling wordt gestreefd naar een ingangsdatum voor het zomerreces.

De voorzieningenrechter van de VK Utrecht heeft uitspraak gedaan over de rechten in Nederland van derdelanders uit Oekraïne, die daar een tijdelijk verblijfsrecht hadden. De rechter geeft hen op dit moment geen toestemming om na 4 maart 2024 te blijven werken of om na 1 april 2024 nog in de EU te blijven omdat dan de gemeentelijke opvang eindigt. De hoogste vreemdelingenrechter (ABRvS 17 januari 2024, JV 2024/43 nt C.E. van Diepen en T.E. van Houwelingen-Boer, ve24000156) heeft daar al duidelijk over geoordeeld en de vzr ziet geen redenen om van die uitspraak af te wijken. De brief van 24 januari 2024 aan de vreemdeling is geen besluit maar een feitelijke handeling. De rechtbank zend het beroep door naar de SvJ&V om af te handelen als bezwaar.  De rechtbank verwacht voor 1 april 2023 uitspraak te zullen doen in de bodemzaken. Zie ook de twee andere uitspraken van 4 maart 2024, ECLI:NL:RBDHA:2024:2786 en ECLI:NL:RBDHA:2024:2787. De vzr van VK Amsterdam, ve24000578 heeft een zaak doorverwezen naar de meervoudige kamer en wijst vovo's toe. Zitting is 7 maart 2024. 

In het vandaag verschenen februarinummer van A&MR:
Documentloos (ve24000452) 
Als een asielzoeker reist met een vals reisdocument of helemaal zonder documenten, wordt het asielverzoek mogelijk niet in behandeling genomen, of ongeloofwaardig verklaard. Wat zijn daarvoor de criteria, vroeg Lianne Hooijmans zich af. Ze analyseert het Nederlands juridisch kader en de Europese regels en concludeert dat veel onduidelijk is. 
Law Clinic jubileert (ve24000453) 
De Migration Law Clinic van de VU, waarin studenten en docenten complexe migratierechtelijke zaken bij Europese rechters ondersteunen, heeft na tien jaar en 35 expertopinies veel ervaring in strategisch procederen. Marcelle Reneman kijkt terug en beschrijft de successen, de investeringen en de lessen die er te trekken zijn. 
Dan maar naar Rwanda (ve24000454) 
De Britse regering wilde asielzoekers zonder inhoudelijke beoordeling van hun asielverzoek naar Rwanda uitzetten. De hoogste Engelse rechter heeft dat eind 2023 echter verboden omdat Rwanda geen behoorlijke asielprocedure heeft en er onvoldoende garanties zijn dat het land afspraken nakomt. Ashley Terlouw bespreekt de uitspraak en gaat ook na wat dit betekent voor andere plannen tot het uitzetten van asielzoekers naar een land waar ze nooit eerder zijn geweest. 
Het venijn in een noot (ve24000455) 
Sommige mensen die uit Oekraïne zijn gevlucht, hadden geen permanent verblijfsrecht in dat land. De Raad van State oordeelde op 17 januari jl. dat de tijdelijke bescherming van deze derdelanders 'van rechtswege' eindigt op 4 maart a.s. Volgens Carolus Grütters is deze beslissing onder andere gebaseerd op een onjuiste interpretatie van een voetnoot in de toelichting die de Europese Commissie gaf op haar voorstel om de bescherming van vluchtelingen uit Oekraïne te verlengen. 
Over koppelen en doorkoppelen (ve24000456) 
In de 'Kroniek sociale zekerheid en vreemdelingen 2022-2023' schrijft Paul Minderhoud over de belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen twee jaar: ingezetenschap, woonlandbeginsel, koppelingswet en doorkoppeling en bijstand. 
Niets meer van vernomen (ve24000451) 
In het redactioneel herinnert rechter Dana Baldinger zich een rechtszitting over de vraag of Soedanezen die in Nederland actie hadden gevoerd tegen Soedanese regeringen, bij terugkeer naar het land risico zouden lopen. Eerdere terugkeerders waren na aankomst meegenomen door de veiligheidsdienst en na uren nog altijd niet teruggekomen… 
Opgestaan plaats vergaan? (ve24000457) 
Iemand van buiten de EU die in Nederland verblijfsrecht heeft, mag de verblijfsvergunning niet alleen verliezen doordat hij of zij langere tijd buiten Nederland was. Chretienne Peeters en Petra Werkman schrijven dat de Raad van State oordeelde dat de IND ook moet kijken naar eventuele andere feiten van de situatie en ook naar de intenties van de vreemdeling. 
En verder:
Columniste Amal Karam bedenkt dat het in zekere zin beter was geweest als ze nooit was gevlucht (ve24000458).

In afl. 2 van 2024 zijn 26 uitspraken en 8 noten opgenomen. Noot Gerben Dijkman bij een Afdelingsuitspraak over ontvankelijkheid asielberoep indien de vreemdeling MOB is maar er nog wel contact is. De noot gaat over de gevolgen van een MOB-melding gerechtvaardigd worden door de omstandigheden. Op grond van het unierecht stelt Dijkman dat een noodzakelijke wettelijke grondslag ontbreekt en de lijn daarom onrechtmatig is. Noot Sabaoon Pamir bij een Afdelingsuitspraak over vrees voor ‘familievervolging’ wegens solo zangoptreden van een dochter in Iran waarin hij o.a. ingaat op de vervolgingsgronden ‘politieke overtuiging’ en het behoren tot een ‘specifieke sociale groep’. Noot Helen Oosterom-Staples bij twee Afdelingsuitspraken over toepassen afgeschafte driejarenbeleid in het kader van Associatierecht EEG-Turkije en de standstill-bepaling en de contra-indicaties traineren van de procedure en verstrekken onjuiste gegevens. Noot Paul Minderhoud bij een Afdelingsuitspraak over afwijzen van het recht op de zorg- en huurtoeslag en het kindgebondenbudget van een Nederlandse appellant door de Belastingdienst/Toeslagen, omdat de Nigeriaanse partner die bij haar woont, niet rechtmatig in Nederland verblijft. De Afdeling gaat hier niet mee akkoord omdat het gaat om bijzondere omstandigheden die aanvankelijk niet waren verdisconteerd in de afwegingen van de wetgever. Noot René de Groot bij een drietal Afdelingsuitspraken over het aantonen van de identiteit bij naturalisatie. Hij gaat daarbij in op de leeftijdsproblematiek, de taalanalyse, bewijswaardering van geboortebewijzen en paspoorten. Noot Mark Klaassen bij een uitspraak van VK Zwolle over de zorgvuldigheid van de leeftijdsschouw waarin hij dit plaatst in de context van de bredere discussie over de onderbouwing van de leeftijdsschouw en de rol daarvan in de asielprocedure en ook suggesties geeft voor verbetering van leeftijdsschouw. Noot Corrien Ullersma bij een rechtbankuitspraak over het motiveren van het ‘voordeel van de twijfel’ concept in een nareiszaken. En tenslotte een noot van Ricky van Oers bij een rechtbank uitspraak over het moeten voldoen aan het inburgeringsvereiste door langdurig EU-ingezetenen en zij gaat daarbij in op het doel van de richtlijn en het evenredigheidsbeginsel.

In een uitspraak van 30 januari 2024 oordeelt een grote kamer van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) dat bestuursorganen en bestuursrechters per direct vaker dan tot nu toe het geval was moeten aannemen dat een termijnoverschrijding verschoonbaar is. Met deze minder strenge benadering wil het CBb bestuursorganen en bestuursrechters zoveel mogelijk ruimte bieden om van geval tot geval maatwerk te leveren. Burgers kunnen zo vaker dan nu het geval is een inhoudelijk oordeel krijgen over hun bezwaar of beroep.

In het vandaag verschenen januarinummer van A&MR:
* Arnon Grunberg zegt in zijn lezing over migratie (bij de uitreiking van de Hanneke Steenbergen Scriptieprijs): 'De angst voor de vreemdeling is in laatste instantie weinig anders dan levensangst. Het leven is elders, waarmee eigenlijk gezegd is, het leven is de vreemdeling. Wij zijn even Middeleeuws als rein en laten de smerigheid liever aan ons voorbijgaan' (ve24000222).
* Op 20 december jl. sloten de Raad van de EU en het Europees Parlement een akkoord op hoofdlijnen over het Asielpact. Welke keuzes hebben de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad gemaakt in de aanloop ernaartoe? Welke consequenties kunnen die hebben voor de rechtspraktijk? Welke onderdelen moeten nog worden uitgewerkt - voordat het Asielpact dit voorjaar definitief wordt vastgesteld. Tineke Strik en Marieke Vreeken beschrijven het onderhandelingsproces en de voorstellen (ve24000223).
* Drie Turkse onderdanen moeten na 40 jaar rechtmatig verblijf Nederland verlaten, nu de Raad van State op 18 oktober 2023 vaststelde dat hun verblijfsrecht ook na (meer dan) twintig jaar nog kan worden ingetrokken op grond van de nationale 'openbare orde'. Helen Oosterom-Staples plaatst de beslissingen in de context van de rechtspraak van de Raad van State en het Europese Hof van Justitie over het Associatierecht EEG-Turkije (ve24000225).
* De Commissie Strategisch Procederen van VluchtelingenWerk bestaat tien jaar. Tijdens het jubileumsymposium legde Sadhia Rafi uit dat ze de commissie oprichtte vanwege de moeilijker wordende politieke lobby, de complexiteit van de onderwerpen en de gebrekkige toepassing van Europees recht door de rechter. Een verslag van Trudeke Sillevis Smitt (ve24000226).
* Karen Geertsema gaat na wat de invloed is geweest van de Commissie Strategisch Procederen op het recht op een 'daadwerkelijk rechtsmiddel'. Ze concludeert dat door gezaghebbende notities van de Commissie de reikwijdte van dat recht is vergroot. Bovendien is de rechter strenger geworden bij het toetsen van het oordeel van migratieautoriteiten over de geloofwaardigheid van een asielrelaas (ve24000228).
* Is het mogelijk gezinshereniging te weigeren aan vluchtelingen wier vrees voor vervolging pas is ontstaan ná hun vertrek uit het land van herkomst omdat ze te weinig middelen hebben voor levensonderhoud? Bahija Aarrass bespreekt de vraag naar aanleiding van een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens van 4 juli 2023 (ve24000229).
* Aniel Pahladsingh promoveerde op onderzoek naar de betekenis van 'crimmigratie', inzet van strafrechtelijke instrumenten om irreguliere migratie en illegaal verblijf tegen te gaan. Kris van der Pas verslaat de promotie, waar onder meer bleek dat maar weinig onderzoek uitwijst dat het strafrecht terugkeer naar het land van herkomst bevordert (ve24000230).
* In zijn redactioneel vertelt Johan ten Berg dat de Amerikaanse regering in 1943 de berichten over de holocaust eenvoudig niet geloofde, omdat die het voorstellingsvermogen te boven gingen. Zo moet ook 'de overheid bij de beoordeling van de geloofwaardigheid van een asielrelaas er iedere keer weer rekening mee houden dat het onvoorstelbare toch de waarheid is' (ve24000221)
* De Somalische Al-Shabaab bedreigt, perst af en ronselt op veel verschillende manieren. Daarom kan de IND, zo schrijft Marije Jongejan, er niet zonder extra bewijs vanuit gaan dat verklaringen van Somalische asielzoekers niet geloofwaardig zijn omdat ze onlogische of ongerijmde praktijken bevatten (ve24000231).
* Mónica Ávila Currás is promovenda aan de Vrije Universiteit Amsterdam en was eerder asieladvocaat in Spanje. Zij beschrijft in de column hoe zij zichzelf eerst niet als migrant zag, maar, nadat zij naar de ervaringen van andere EU burgers had geluisterd en opnieuw over haar eigen ervaringen had nagedacht, van gedachten veranderde (ve24000232).

In aflevering 1 zijn 15 uitspraken en 5 noten verschenen. Noot Mark Klaassen en Gerrie Lodder bij een arrest van het EHRM over de verenigbaarheid met artikel 8 EVRM van het stellen van materiële voorwaarden voor gezinshereniging aan referenten met internationale bescherming. Het Hof biedt voor het eerst duidelijke criteria voor de belangenafweging die in het kader van de vraag of er een positieve verplichting tot toelating bestaat moet worden gemaakt. Zij vergelijken de benadering van het Hof met de rechtspraak van het HvJEU en gaan in op de relevantie van de uitspraak voor het Nederlandse vreemdelingenrecht.
Noot Marcelle Reneman bij het arrest van het EHRM over de schending van art. 3 EVRM door Nederland wegens de uitzetting van Al-Showaikh naar Bahrein. Het gaat om een procedurele schending. Het Hof laat zich niet uit over de vraag of het voor Nederland voorzienbaar was dat Al-Showaikh in Bahrein marteling en/of onmenselijke behandeling of bestraffing te wachten stond. Vele personen en instanties dragen een deel van de verantwoordelijkheid, zoals IND, de rechtbank, de rechtsbijstandsverleners en de DT&V. In de noot wordt o.m. ingegaan op de rol van de verschillende ketenpartners. Bram van Melle bij een uitspraak van de Afdeling die een welkome duiding over de aard en omvang van de zorgplicht voor erkend referenten geeft. Hij bespreekt de juridische inbedding van de zorgplicht en geeft een voorzichtige vooruitblik wat na deze uitspraak de mogelijkheden zijn. Ellen Nissen bij een uitspraak van de Afdeling over intrekking afgeleid verblijfsrecht minderjarige kind waarin volgens haar drie elementen opvallen; de toetsingsmaatstaf die de Afdeling hanteert bij de toetsing aan artikel 8 EVRM, de omgang met de ingebrachte best interests of the child (BIC) rapportage, en de overwegingen met betrekking tot het eigenstandig recht op privéleven van kinderen zoals neergelegd in artikel 8 EVRM. 
Tenslotte een noot van Sjoerd Thelosen bij een uitspraak van de Afdeling over een zaak van een bewaringsmaatregel die tijdens de uitreiking ervan niet was ondertekend, omdat de ambtenaar zich had vergist. Bij de toets door de rechter speelt niet alleen de ernst van het gebrek een rol, maar ook de belangen die als een gevolg daarvan zijn geschonden. De Afdeling past dit trouw aan het toetsingskader toe, maar niet duidelijk consistent met eerdere rechtspraak aldus de notenschrijver.

De werkwijze en het beleid van de staatssecretaris over de vervolgingsgrond ‘politieke overtuiging’ zijn in strijd met de Kwalificatierichtlijn. Deze moet hij daarom aanpassen. De Afdeling vroeg in februari 2022 aan het HvJ welke benadering van de vervolgingsgrond ‘politieke overtuiging’ moet worden gevolgd; die van de vreemdelingen of die van de staatssecretaris? Uit het arrest S en A van 21 september 2023 (ve23002085) volgt dat de staatssecretaris bij de beoordeling van deze vervolgingsgrond niet meer als eis mag stellen dat sprake moet zijn van een fundamentele politieke overtuiging. Omdat de staatssecretaris zelf al constateert dat zijn beleid op dit moment in strijd is met de Kwalificatierichtlijn en daarom moet worden aangepast, oordeelt de Afdeling dat het aan hem is om zijn werkwijze aan te passen in het licht van het arrest. De staatssecretaris zal opnieuw moeten beslissen op de asielaanvragen an vreemdelingen op wie dit nieuwe beleid van toepassing is. De uitspraken zijn ook van belang voor andere vreemdelingen die aanvoeren dat zij bij terugkeer vrezen te worden vervolgd omdat zij uiting willen geven aan hun politieke overtuiging, ook al hebben zij die niet eerder geuit in hun land van herkomst.

De Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State heeft op 17 januari een uitspraak gedaan over de tijdelijke bescherming van derdelanders die een tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne hadden en die zich voor 19 juli 2022 in Nederland hebben ingeschreven in de BRP. De rechtbank Den Haag zp Rotterdam, ve23001848, oordeelde eerder in augustus dat de Staatsecretaris van Justitie en Veiligheid deze bescherming kon beëindigen op 4 september 2023. Zittingsplaatsen hebben hier uiteenlopend over geoordeeld. Op 1 september heeft de voorzieningenrechter van de Afdeling (ve23001954) bepaalt dat de bescherming niet zou eindigen tot zij een uitspraak op het hoger beroep zou hebben gedaan. De Afdeling oordeelt nu in hoger beroep dat deze bescherming niet door de Staatssecretaris kon worden beëindigd op 4 september 2023. Op grond van de Richtlijn tijdelijke bescherming eindigt van rechtswege de tijdelijke bescherming van deze derdelanders wel op 4 maart 2024. Het is aan de SvJ&V om te bepalen in welke vorm hij dit aan de betreffende derdelanders meedeelt. Dit oordeel heeft geen gevolg voor de vraag of derdelanders in aanmerking kunnen komen voor een verblijfsvergunning op een andere grond, zoals asiel.